Rodzina zastępcza jest to forma opieki nad dzieckiem, którego rodzice naturalni są nieznani lub pozbawieni władzy rodzicielskiej lub którym ją ograniczono bądź zawieszono. Rodzinę zastępczą mogą tworzyć małżonkowie lub osoba samotna, nie pozostająca w związku małżeńskim.

• Rodzina zastępcza spokrewniona – mogą ją tworzyć najbliżsi krewni dziecka – wstępni lub rodzeństwo (np. siostra, brat, dziadek, babcia).
• Rodzina zastępcza niezawodowa – mogą ją tworzyć osoby niespokrewnione z dzieckiem, jak i dalsza rodzina (np. ciotka, wujek, kuzynostwo). Warunkiem pełnienia funkcji rodziny zastępczej niezawodowej jest ukończenie szkolenia dla kandydatów na rodziny zastępcze.
• Rodzina zastępcza zawodowa – jest to rodzina zastępcza, posiadająca przynajmniej 3-letnie doświadczenie, z którą starosta zawiera umowę na pełnienie funkcji rodziny zastępczej zawodowej. Rodzinie zastępczej zawodowej z tytułu pełnionej funkcji przysługuje wynagrodzenie. Rodzina zastępcza może przekształcić się w zawodową po ukończeniu szkolenia dla rodzin zastępczych zawodowych.
• Zawodowa specjalistyczna rodzina zastępcza –  jest to rodzina zastępcza dla małoletnich matek, dzieci niepełnosprawnych, dla dzieci umieszczonych na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawie nieletnich. W rodzinie zastępczej umieszcza się nie więcej niż 3 dzieci. Dzieci te wymagają szczególnej opieki ze względu na swoje dysfunkcje, niedostosowanie społeczne, niepełnosprawność.
• Zawodowa rodzina zastępcza pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego – w tej rodzinie zastępczej umieszcza się dzieci do czasu uregulowania ich sytuacji prawnej, powrotu do domu lub znalezienia innej rodziny zastępczej, w której dziecko będzie mogło pozostawać przez dłuższy czas. W pogotowiu rodzinnym dziecko umieszcza się na 4 miesiące, w szczególnych przypadkach okres ten może być przedłużony do 8 miesięcy lub do zakończenia postępowania sądowego.
• Rodzinny dom dziecka – W tej formie pieczy zastępczej może zostać umieszczone nawet 8 dzieci.